فواید و عوارض رتینول + طریقه مصرف
در این میان، یکی از موثرترین و بهترین راهکارها، استفاده از ویتامین A و مشتقات آن است که بیشتر تحت عنوان رتینول شناخته می‌شوند.
مشتقات ویتامین آ برای سلامت پوست
در حالی که رتینول به عنوان اصطلاحی مهم برای محصولات حاوی ویتامین A به کار می‌رود، از نظر شیمیایی و ساختاری ولی، نوعی رتینوئید به حساب می‌آید. رتینوئیدها، قوی‌ترین محصولات حاوی ویتامین A هستند که طی واکنش‌های شیمیایی مختلف به محصولات ملایم‌تری مانند رتینول تبدیل می‌شوند. اما تفاوت واقعی این دو ماده در چیست؟
رتینوئید را بشناسید
رتینوئیدها مشتقات ویتامین A هستند که در محصولات مراقبت از پوست به ماده فعال رتینوئیک اسید تبدیل می‌شوند. دکتر لوین متخصص پوست کلینیک های زیبایی نیویورک، رتینوئید را نیروگاه قدرتمند مراقبت از پوست معرفی می‌کند. رتینوئیدها به عنوان ماده ای شگفت انگیز و ضروری طی دهه‌ها تحقیق و مطالعه، عملکرد خارق العاده ای در درمان مشکلات پوستی داشته اند.
رتینوئیدها به صورت کلی در دسته بندی ویتامین های آنتی اکسیدانی قرار دارند و از جمله مشتقات ویتامین A هستند که بیشتر به صورت موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در قالب کرم، ژل، پماد و کرم رتینول عرضه می‌شوند؛ اما برخی از رتینوئیدها مانند ایزوترتینوئین، به عنوان داروی خوراکی نیز تولید شده و در دسترس است.
رتینول چیست؟
رتینول، در واقع نوعی رتینوئید با عملکرد ملایم است که به عنوان جایگزین رتینوئید در داروهای بدون نسخه کاربرد دارد. اما این امر، به معنی بی‌تاثیر بودن رتینول نیست. رتینول ماده بسیار قدرتمندی است و عملکرد فوق العاده ای در بهبود مشکلات پوستی دارد. ولی تاثیر این ماده در سطح مولکولی، در مقایسه با رتینوئیدهای تجویزی متفاوت است.
تفاوت رتینول و رتینوئید
اگر بخواهیم قدرت عمل و تاثیرگذاری مشتقات ویتامین A را بررسی کنیم، باید توانایی آنها در تولید ماده فعال ویتامین آ، یعنی رتینوئیک اسید را باهم مقایسه کنیم. دکتر لوین در این باره می‌گوید: رتینول‌ها در مقایسه با رتینوئیدها، غلظت کمتری از ماده فعال رتینوئیک اسید را در ساختار خود جای داده‌اند.
همچنین، اگر بخواهیم این دو ماده را از نظر ساختار شیمیایی و عملکرد مولکولی آنها مورد بررسی قرار دهیم، می‌توان گفت رتینول‌ها برخلاف رتینوئیدها، ساختار استری دارند. تبدیل شکل استری ویتامین A به ماده فعال رتینوئیک اسید پیچیدگی بیشتری دارد. به همین خاطر است که میزان فعالیت رتینول نسبت به رتینوئید کمتر و ملایم‌تر است.
رتینول در اغلب محصولات مراقبت پوستی، با مواد شیمیایی دیگر ترکیب می‌شود و نوعی عملکرد هم‌افزایی از خود نشان می‌دهد. همچنین در ترکیب با مواد روشن کننده و آبرسان، باعث افزایش کارایی آنها شده و قدرت آنها را افزایش می‌دهد.
رتینول روی برچسب مشخصات محصول، معمولا با نام‌های زیر دیده می‌شود:
- رتینالدهید
- رتینیل استات
- رتینیل پالمیتات
- رتینیل لینولئات
- پروپیونیک اسید
رتینول و رتینیل پالمیتات، دو رتینوئید بدون نسخه با اثری ملایم هستند. در مقایسه این دو ترکیب، رتینول قوی‌تر از رتینیل پالمیتات است.
مشتقات ترتینوئین، تازاروتن و آداپلن نیز از جمله ترکیبات بدون نسخه ویتامین A هستند. این مشتقات، به ترتیب از دو ترکیب فوق قوی‌تر هستند و عملکرد بسیار موثرتری از خود نشان داده اند.
رتینوئیدهای بدون نسخه، در انواع محصولات زیبایی نظیر: کرم دور چشم، سرم‌های کلاژن ساز، کرم‌های ترمیم کننده و ... وجود دارند. درحالی که اکثر فرم‌های تجویزی این ویتامین، به صورت کرم و ژل عرضه می‌شوند. به علاوه، ترتینوئین نیز از انواع بدون نسخه رتینوئید است که به شکل قرص خوراکی مصرف می‌شود.
رتینول برای پوست
رتینول می‌تواند به لایه درم و لایه شاخی پوست نفوذ کند و تحت تاثیر شرایط فیزیولوژیکی بدن، تا حدودی به ماده فعال رتینوئیک اسید تبدیل شود. رتینول، با نفوذ به لایه‌های مختلف پوست، گردش خون را تقویت می‌کند و قدرت تکثیر و ترمیم سلول‌ها را افزایش می‌دهد.
به همین خاطر است که بسیاری از متخصصان و کارشناسان فعال در حوزه سلامت و زیبایی پوست، این ماده را نوعی معجزه می‌نامند. با این حال لازم است پیش از مصرف به یاد داشته باشید که هر چند رتینول برای پوست معجزه می‌کند، اما به شرطی که زیر نظر پزشک و به صورت اصولی مصرف شود.
-
رتینول آکنه‌های پوستی را کنترل می‌کند
آکنه، یکی از شایع‌ترین ضایعات پوستی است و در سراسر دنیا درصد بالایی از جوانان و نوجوانان را درگیر می‌کند. همانطور که میدانید آکنه معمولا در اثر مسدودیت فولیکول‌های مو توسط آلودگی و سبوم اضافی ایجاد می‌شود و می‌تواد منشا هورمونی، باکتریایی، ژنتیکی و .. داشته باشد.
رتینوئیدهای موضعی مانند رتینول، می‌توانند از ایجاد آکنه‌های پوستی جلوگیری کنند. رتینول با لایه برداری لایه‌های سطحی و منافذ پوستی، مسدودیت منافذ را رفع می‌کند و از تولید سبوم و چربی اضافی توسط سلول‌ها جلوگیری می‌نماید.
به علاوه، رتینول می‌تواند مسیرهای التهابی را در سلول‌های پوستی کنترل و مسدود کند. از این رو مانع از ایجاد آکنه‌های التهابی و دردناک می‌شود و از قرمز شدن پوست نیز جلوگیری می‌نماید. تحقیقات اخیر درباره رتینول‌ها، نشان داده است که این رتینوئیدهای موضعی می‌توانند به طور موثر و ایمن و بدون ایجاد عوارض جانبی خطرناک، انواع جوش و آکنه پوستی را درمان کنند.
از طرفی، استفاده از رتینول به همراه محلول‌های آنتی باکتریال و ضد عفونی کننده مخصوص پوست، می‌تواند در درمان آکنه‌های چرکی و باکتریایی نیز موثر واقع شود.
اگر قصد دارید از قرص رتینول برای رفع آکنه پوستی استفاده نمایید، دقت داشته باشید که دوز رتینوئید به کار رفته در محصولات موضعی و خوراکی با هم متفاوت است. بنابراین باید با توجه به شدت ضایعات و مشکلات پوستی خود، دوز مناسبی از این ماده را انتخاب نمایید.
چنانچه مبتلا به آکنه‌های شدید و مقاوم به درمان هستید، احتمالا به رتینوئیدهای قوی‌تری نسبت به رتینول احتیاج دارید. برای استفاده از دوزهای بالاتر رتینوئید، توصیه می‌شود با پزشک متخصص مشورت کنید.
-
رتینوئید خاصیت ضد پیری دارد
با افزایش سن، همه ما به مرور عوارض پیری را در قسمت‌های مختلف پوست خود مشاهده می‌کنیم. همچنین، اثر محرک‌های محیطی و ژنتیکی ممکن است ظهور نشانه‌های پیری را تحریک کنند و روند پیری پوست را تسریع نمایند:
- قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش ساطع شده از آفتاب
- مصرف بی‌رویه سیگار و دخانیات
- آلودگی‌های محیطی
همه این عوامل، می‌توانند سلامت و جوانی پوست شما را تحت تاثیر قرار دهند و در وهله اول، باعث کاهش خاصیت ارتجاعی پوست شوند. از دست رفتن خاصیت ارتجاعی، باعث کاهش ظرفیت نگهداری آب توسط پوست می‌شود. به این ترتیب علائم پیری قابل مشاهده در قسمت‌های مختلف پوست ظاهر می‌شوند:
- خطوط ظریف در اطراف لب و چشم
- چین و چروک‌های مختلف در قسمت پیشانی
- ایجاد افتادگی در گونه‌ها
علاوه بر علائم پیری، ممکن است با پدیده‌ای به نام لکه‌های پیری نیز مواجه شوید. قرارگیری در معرض امواج مضر فرابنفش خورشیدی که به اختصار AAD نیز نامیده می‌شوند، می‌تواند باعث به وجود آمدن این لکه‌ها شود.
اگر هر یک از علائم پیری را در پوست خود مشاهده می‌کنید، استفاده از محصولات حاوی رتینول می‌تواند نجات دهنده پوست شما باشد.
رتینول با افزایش پایداری بافت کلاژن پوست، مانع از تجزیه و از بین رفتن آن می‌شود. از طرفی، سلول‌های پوستی را تحریک می‌کند و تولید بافت کلاژن را نیز افزایش می‌دهد.
رتینول با تاثیر بر بافت اپیدرم پوست، ساختار آن را تقویت می‌کند و ظرفیت نگهداری آب میان بافتی این سلول‌ها را افزایش می‌دهد. به علاوه، از تبخیر آب پوست نیز جلوگیری می‌کند و مانع از دهیدراته شدن پوست و سلول‌های پوستی شما نیز خواهد شد. بنابراین، رتینول با پر کردن فضای بین سلولی، پوستتان را حجیم می‌کند و چروک‌های سطحی و ظریف را از بین می‌برد.
-
رتینول پوستتان را ترمیم می‌کند
با گذشت زمان، پوست تحت تاثیر عوامل محیطی گوناگون نظیر جوش و آکنه، آلودگی، آسیب محیطی و ... قرار می‌گیرد. همه این عوامل می‌توانند زمینه ساز ایجاد فرورفتگی، لک و ناهمواری‌های پوستی شوند.
رتینول، می‌تواند با عملکرد چندگانه و فوق‌العاده خود ظاهر ناهموار پوست را بهبود ببخشد. در وهله اول، رتینول گردش خون سلولی را در بافت پوست بهینه می‌کند و زمینه را برای افزایش قدرت ترمیمی سلول‌ها فراهم می‌نماید.
از طرفی، رتینول با لایه برداری‌های مکرر و تحریک رشد سلولی، تا حد زیادی بر درمان هیپرپیگمانتاسیون، التهابات موضعی، جای جوش و لک‌های پوستی موثر است. رتینول می‌تواند تولید ملانین و رنگدانه پوستی را کنترل کند و به طور قابل توجهی لک‌های پوستی را کاهش دهد.
-
رتینول در درمان کراتوز پیلاریس موثر است
کراتوز پیلاریس، نوعی بیماری پوستی شایع است. در این بیماری سطح اپیدرم و لایه شاخی پوست تغییر می‌کند و این افراد معمولا پوست زبر و ناهمواری دارند. رتینول با عمل لایه برداری ملایم خود، لایه شاخی سطح پوست را با سلول‌های جدید جایگزین می‌کند و ناهمواری پوستی را در این افراد تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
-
رتینول از پوستتان محافظت می‌کند
درست است که رتینول در گام نخست، با لایه برداری سطحی پوست باعث نازک و حساس شدن پوستتان می‌شود. اما در مراحل بعد، رتینول رشد و تکثیر سلول‌های پوستی را تحریک می‌کند و ضخامت لایه اپیدرم را افزایش می‌دهد. این اتفاق، باعث افزایش مقاومت پوست در برابر عوامل آسیب‌زای محیطی مثل آلودگی، نور خورشید و .. می‌شود.
عوارض جانبی استفاده از رتینول
هرچند رتینول مزایای بی‌شماری برای حفظ سلامت و زیبایی پوست فراهم می‌کند، اما در برخی موارد ممکن است عوارض جانبی خاصی به دنبال داشته باشد. استفاده کوتاه مدت و مقطعی از رتینول، معمولا عوارض جانبی خاصی به دنبال ندارد؛ اما استفاده از این ماده به صورت بلند مدت و برای اهداف درمانی ممکن است با برخی اثرات جانبی همراه باشد.
همچنین افرادی که دچار بیماری‌های پوستی زمینه‌ای مثل اگزما هستند، ممکن است دچار واکنش عدم تحمل رتینول شوند. این افراد معمولا با واکنش‌های شدید پوستی مواجه می‌شوند و نمی‌توانند عوارض رتینول را تحمل کنند.
-
رتینول پوستتان را خشک می‌کند
در مراحل اولیه استفاده از رتینول، بسیاری از مصرف کنندگان با پوسته پوسته شدن و خشکی پوست مواجه می‌شوند. رتینول در مراحل ابتدایی، از تولید چربی و سبوم توسط سلول‌های پوستی جلوگیری می‌کند و این امر معمولا باعث ایجاد خشکی پوست می‌شود.
برای رفع این عارضه، توصیه می‌شود از سرم آبرسان یا کرم‌های مرطوب کننده فاقد چربی استفاده کنید.
-
رتینول حساسیت پوستی را افزایش می‌دهد
رتینول بعد از کنترل چربی پوست، لایه برداری سطحی پوست را آغاز می‌کند. این امر در هفته‌های ابتدایی مصرف رتینول ممکن است باعث افزایش حساسیت پوستی، ایجاد التهاب، خارش و سوزش پوست شود.
برای کاهش اثرات جانبی رتینول، می‌توانید از کرم ضد آفتاب و ماسک‌های ملایم و آبرسان پوست استفاده نمایید.
-
افزایش آکنه‌های پوستی
چند هفته پس از استفاده از رتینول، ممکن است متوجه افزایش آکنه‌های پوستی و افزایش تورم و التهاب آنها شوید. دلیل این مساله این است که عملکرد لایه برداری رتینول، باعث برون ریزی آکنه‌های زیر پوستی می‌شود.
برای التیام پوستتان در این مرحله، توصیه می‌شود نگرانی را کنار بگذارید و صبر کنید تا مرحله لایه برداری پوست توسط رتینول به پایان برسد.
نحوه استفاده از رتینول
همانطور که پیش‌تر هم اشاره شد، رتینول به عنوان درمان موضعی کاربرد دارد و در قالب محصولاتی همچون کرم، ژل و سرم تولید می‌شود. برای استفاده از محصولات حاوی رتینول، توصیه می‌شود نکات زیر را رعایت نمایید:
- قبل استفاده از رتینول، پوستتان را با استفاده از شوینده ملایمی بشویید. فرمولاسیون شوینده پوست در دوره مصرف رتینول اهمیت بالایی دارد. هنگام استفاده از رتینول، انتخاب شوینده‌های قوی، لایه بردار و پاک کننده‌های عمقی توصیه نمی‌شود. این دست از مواد شوینده، ممکن است در تداخل با رتینول، باعث افزایش حساسیت‌های پوستی، التهاب و خشکی پوست شوند.
- پس از شستشو، مقداری مرطوب کننده را روی تمام قسمت‌های پوستتان زده و 20 تا 30 دقیقه صبر کنید.
- در این مرحله می‌توانید با توجه به بروشور محصول مورد نظرتان، از رتینول استفاده کنید.
چقدر طول می‌کشد تا تاثیرات رتینول را روی پوستتان مشاهده کنید؟
اقدامات درمانی و زیبایی پوست، معمولا فرایندهایی زمان‌بر هستند. اما مدت زمان تاثیر قابل توجه رتینول در بهبود وضعیت پوستی، در هر شخص با توجه به شدت ضایعات متفاوت است. به طور کلی، مدت زمان اثر رتینول در مشکلات پوستی کم تا متوسط حدود 4 تا 6 هفته است.
در ضایعات متوسط و شدید، این بازه زمانی ممکن است تا چند ماه طول بکشد. به نظر دکتر لوین بهترین بازه زمانی ممکن برای تکمیل روند درمان توسط رتینول، حدود 12 تا 15 هفته است.
به گفته وی اگر از رتینول‌ها با هدف ضد پیری استفاده می‌کنید، باید صبور باشید. رتینول در کوتاه مدت، به باز شدن و پاکسازی کامل منافذ پوستی کمک می‌کند و سلول‌های مرده سطح پوست را با عمل لایه برداری خود، از بین می‌برد. اما با تکمیل روند درمان ضد پیری که حدود 6 ماه طول می‌کشد، بافت کلاژن پوست به کلی بازسازی می‌شود. همچنین چین و چروک‌های سطحی کاهش می‌یابند و لک‌های پیری نیز محو می‌شوند.
نحوه استفاده از ژل دیفرین
ژل دیفرین، یکی از مشتقات ویتامین A محسوب می‌شود که حاوی 1 درصد آداپالن است. این ژل برای برای ریشه کن کردن انواع جوش‌های التهابی و سر سیاه مناسب است و در دسته داروهای بدون نسخه طبقه بندی می‌شود.
برای استفاده از ژل دیفرین، ابتدا باید پوستتان را با شوینده ملایمی تمیز کنید .سپس لایه نازکی از ژل را روی محل جوش بمالید. به یاد داشته باشید که این ژل را نباید بیش از یکبار در روز مصرف کرد. مواجه شدن با عوارضی همچون سوزش پوست، التهاب و برون ریزی آکنه در هنگام استفاده از این محصول، امری شایع است.
نکات مهم هنگام مصرف رتینول
- پیش از شروع استفاده از رتینول، توصیه می‌شود تست پچ انجام دهید تا از عدم حساسیت پوستی خود نسبت به این ماده اطمینان حاصل نمایید.
- اگر به تازگی مصرف رتینول را شروع کرده‌اید، توصیه می‌شود ابتدا تحمل پوستی خود را بسنجید. برای این کار، از دوزهای کم رتینول شروع کنید و به آرامی دوز محصول را افزایش دهید.
- بهترین زمان استفاده از محصولات حاوی رتینول، شب است. رتینول قدرت لایه برداری بالایی دارد و به همین خاطر، حساسیت پوست را در مقابل اشعه ماورا بنفش خورشید افزایش می‌دهد. بنابراین، توصیه می‌شود تا حد امکان در طول روز از رتینول استفاده نمایید.
در غیر این صورت، توصیه می‌شود بعد از استفاده رتینول، مقدار کافی کرم ضد آفتاب با SPF بالا روی پوستتان بمالید و هر دو ساعت یکبار آن را تمدید کنید. - اگر در دوران بارداری یا شیردهی به سر می‌برید، توصیه می‌شود از مصرف رتینول به صورت موضعی یا خوراکی اکیدا خودداری نمایید. استفاده از رتینول در این بازه زمانی ممکن است باعث سقط جنین و به وجود آمدن ناهنجاری‌های ژنتیکی شود.
- اگر از داروهای خاصی استفاده می‌کنید یا در حال گذراندن دوره نقاهت بیماری هستید، توصیه می‌شود قبل از استفاده رتینوئید و رتینول، با پزشک متخصص مشورت کنید.
