اهمیت بهداشت دهان و دندان +روتین دهان و دندان

دهان و دندان‌ها، دروازه‌های سلامت تن محسوب می‌شوند. به صورت علمی، هضم اولیه غذاها از دهان شروع می‌شود و نرم شدن آنها، به عملکرد آنزیم‌های دهان و حرکت دندان‌ها بستگی دارد. با این تفاسیر، باعث تعجب نیست که هرگونه اختلال در عملکرد دهان و دندان‌ها، می‌تواند بدن را با اختلال‌های جدی گوارشی و عملکردی مواجه نماید. اینجاست که روتین دهان و دندان و اهمیت بهداشت دهان و دندان مشخص می‌شود.

اهمیت بهداشت دهان و دندان

بسیاری از افراد، استفاده روزانه از مسواک را جدی نمی‌گیرند. این مساله که کثیف بودن دندان‌ها و تجمع مواد غذایی، می‌تواند زمینه را برای پوسیدگی دندان و مشکلات لثه فراهم نماید، شاید از نظر عده بسیاری از افراد جدی تلقی نشود.
در حالی‌که، داشتن روتین مراقبتی ساده و استفاده از ساده‌ترین نوع مسواک، به راحتی می‌تواند بقایای مواد غذایی و آلودگی‌های موجود در دهان را از بین ببرد و از ابتلا به انواع بیماری‌ها جلوگیری نماید. اما عدم استفاده و خرید مسواک، مشکلات جدی به دنبال دارد.

مشکلات عدم رعایت بهداشت دهان و دندان

عدم رعایت بهداشت دهان و دندان می‌تواند به مشکلات متعددی منجر شود که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:

پوسیدگی دندان

دهان ما مانند دیگر اعضای بدن، محل زندگی برخی از انواع باکتری‌ها است که نرمال فلور نامیده می‌شوند و وجود آنها برای سلامت ما ضروری است. اما هنگامی که غذا یا نوشیدنی‌های شیرین و نشاسته‌ای مصرف می‌کنیم، این باکتری‌ها آنها را تجزیه می‌نمایند و اسید تولید می‌کنند.

اسید تولید شده در این مرحله، به سطح مینای دندان می‌چسبد و به مرور، اجزای دندان را در ساختار خود حل می‌کند. مینای دندان، لایه‌ای محافظ است که از آسیب به بخش اصلی دندان‌ها جلوگیری می‌نماید. اما از بین رفتن این لایه، به معنی شروع پوسیدگی دندان است.

اولین علامت‌های پوسیدگی دندان، ایجاد لکه‌های سفید و گچی روی سطح آن است. در این مرحله، می‌توان پوسیدگی دندان را معکوس کرد و از پیشرفت آن جلوگیری نمود. کافی است روتین مراقبتی مناسبی برای مراقبت و حفظ بهداشت دندان‌هایتان پیش بگیرید.

بیماری لثه

بیماری لثه، یکی از بیماری‌هایی است که اگر اهمیت بهداشت دهان و دندان را جدی نگیرید اتفاق می‌افتد. به خاطر تجمع پلاک(باکتری) روی سطح دندان و در مرز اتصال لثه ایجاد می‌شود. بیماری‌های لثه به طور کلی به دو دسته ژنژیویت و پریودنتیت تقسیم می‌شوند:

• ژنژیویت

مراحل اولیه التهاب و بیماری لثه را ژنژیویت می‌نامند. این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که پلاک‌‌ها باکتریایی به مدت طولانی دور لثه و سطح دندان تجمع یابند. ژنژیویت، اغلب با علائمی مانند خونریزی، التهاب و تورم لثه همراه است.

• پریودنتیت

در صورت عدم درمان ژنژیویت به مدت طولانی، بیماری لثه پیشرفت می‌کند و وارد مرحله پریودنتیت می‌شود. در این مرحله، لثه به قدی ضعیف و نازک می‌شود که به سطح دندان می‌چسبد و تحلیل می‌رود.

در نتیجه، امکان ورود به بخش داخلی لثه و ریشه دندان توسط باکتری‌ها فراهم می‌شود. نهایتا، باکتری‌ها می‌توانند به سطح داخلی فک و دندان نفوذ کنند و باعث آسیب به استخوان فک و لق شدن دندان‌ها شوند.

عوارض زایمان و بارداری

تحقیقات و یافته‌های بالینی، نشان داده‌اند که ابتلا به پریودنتیت با زایمان زودرس و تولید نوزاد با وزن کم مرتبط است. به همین خاطر، متخصصان توصیه می‌کنند پیش از بارداری به وضعیت دهان  دندان خود رسیدگی نمایید و درمان‌های لازم را پیش بگیرید تا سلامت جنین به خطر نیفتد.

بیماری اندوکاردیت

اندوکاردیت نوعی بیماری عفونی است که پوشش داخلی دریچه و حفره‌های قلبی را درگیر می‌کند. اندوکاردیت زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری و میکروب‌ها از دیگر نقاط بدن مانند ناحیه دهان، وارد جریان خون شوند و خودشان را به بافت قلب برسانند.

بیماری ذات الریه

در صورتی که  برخی از انواع باکتری‌ها که در دهان و بین دندان‌ها زندگی می‌کنند وارد ریه شوند، احتمال ابتلا به ذات الریه افزایش می‌یابد.

سایر شرایطی که ممکن است با سلامت و اهمیت بهداشت دهان و دندان مرتبط باشد، شامل موارد زیر است:

• اختلالات خوردن و جویدن غذا
• بیماری‌های گوارشی
• آرتریت روماتوئید
• بیماری‌های ایمنی
• آلزایمر
• دیابت
• سندروم دهان خشک(سندروم شوگرن)
• برخی از انواع سرطان‌ها مانند سرطان دهان، مری و ...

روتین دهان و دندان

همانطور که پیش‌تر هم گفته شد، عدم رعایت بهداشت در ناحیه دهان و دندان، با مشکلات بسیار جدی همراه است و سلامت کلی بدن را با خطر مواجه می‌کند. اما با رعایت روتین مراقبتی روزانه ساده، می‌توان از ابتلا به بیماری‌های جانبی جلوگیری نمود.  

در‌صورتی که می‌خواهید روتین دهان و دندان مناسب و اصولی برای مراقبت از دهان و دندان‌های‌تان داشته باشید، می‌توانید از راهنمای زیر کمک بگیرید:

1. استفاده از مسواک مناسب 

دهان و دندان‌های شما برای سالم ماندن، باید حداقل 2 بار در روز کاملا تمیز شوند. بهترین ابزار ممکن برای این امر، مسواک‌ها هستند. آنها در اندازه و انواع مختلفی تولید می‌شوند و کاربردهای متفاوتی دارند.

• مسواک‌ها از نظر سختی براش خود در سه دسته: نرم، متوسط و سخت تقسیم بندی می‌شوند. مسواک‌هایی که براش سخت دارند، در مراحل ابتدایی کارایی بیشتری از خودشان نشان می‌دهند و درصد بالایی از پلاک‌های دندانی را از بین می‌برند.
  اما به مرور زمان، باعث تحلیل لثه و عقب نشینی آن از سطح دندان می‌شوند. این امر، به تدریج حساسیت دندان را نسبت به سرما، گرما یا درجه حرارت نوشیدنی‌های گرم و غذاها افزایش می‌دهد.
• به همین خاطر، اکثر متخصصان توصیه می‌کنند از مسواک‌هایی با براش نرم تا متوسط استفاده نمایید و با رعایت اصول مسواک زدن، کارایی آنها را افزایش دهید.

• نکته دیگری که در پروسه انتخاب مسواک اهمیت دارد، اندازه سر آن است که در دو نوع معمولی و کوچک تولید می‌شود. دندانپزشکان و متخصصان بهداشت، استفاده از مسواک‌های الماسی(سر کوچک) را توصیه می‌کنند. این مدل مسواک، به راحتی دندان‌های آسیاب را تمیز می‌کنند و از مناطق صعب العبور دهان رد می‌شوند. اما مسواک‌هایی که سر بزرگ دارند، اغلب نمی‌توانند دندان‌های عقبی را به خوبی تمیز کنند.
• مسواک‌ها را باید هر 3 ماه یکبار تعویض نمایید. اگر بخش سطحی براش‌های مسواک زودتر از 3 ماه دچار خمیدگی و آسیب شدند، بهتر است زودتر آنها را جایگزین نمایید. توجه داشته باشید که مسواک‌های فرسوده دهان و دندان را به خوبی تمیز نمی‌کنند و احتمال ابتلا به مشکلات لثه و پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهند.

نکته دیگری که درباره مسواک‌ها وجود دارد، نحوه استفاده از آنها است. مسواک‌ها را نباید به صورت عمودی یا افقی روی سطح دندانتان بمالید. برای استفاده صحیح از مسواک، آن را با حرکات دایره‌ای کوچک روی دندان حرکت دهید. این راهکار علاوه بر تمیز کردن دندان، از تحریک لثه جلوگیری می‌نماید. همچنین در هر بار مسواک زدن، مطمئن شوید که سطح جلویی، پشتی و جویدنی دندان را به خوبی تمیز نمایید.

بهتر است بعد از مسواک زدن بقایای خمیر دندان را از دهان بیرون بریزید و از قورت دادن آن خودداری نمایید. بعد از آن هم تا حد امکان دهانتان را آبکشی نکنید. این کار، زمان کافی برای عملکرد فلوراید موجود در خمیر دندان را فراهم می‌کند و سلامت و استحکام دندان را تضمین می‌نماید.

 2. نخ دندان را فراموش نکنید

نخ دندان، نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت دندان و لثه دارد. بخش عظیمی از الگوهای پوسیدگی دندان، از کناره‌های آن شروع می‌شود. فضای کوچک و محدود بین دندان، دقیقا جایی است که مسواک‌ها دسترسی کافی برای تمیز کردن آن ندارند.

در نتیجه مواد غذایی و باکتری‌ها تجمع می‌یابند و زمینه پوسیدگی‌های خاموش را فراهم می‌نمایند. اما خرید نخ دندان، به راحتی از این مشکل جلوگیری می‌کند. 

برای استفاده صحیح از نخ دندان، مطابق دستور زیر عمل نمایید:

• مقدار مورد نیازی از نخ دندان را بردارید و بین دو انگشت خود بپیچید.
• نخ دندان را بین دندان‌هایتان قرار دهید آن را تا انتها بین دندان‌هایتان فرو ببرید و سپس به سمت بالا بکشید.
• مراحل ذکر شده را برای تمام دندان‌ها اجرا نمایید. با این کار، تمام مواد غذایی به جا مانده از بین دندان‌ها خارج می‌شوند.

3. اهمیت بهداشت زبان را از یاد نبرید

هنگامی که به سلامت دهان و دندان فکر می‌کنیم، اغلب به یاد بهداشت لثه و دندان‌ها می‌افتیم. اما زبان‌ نیز، عضو دیگری در دهان است که نقش مهمی در حفظ بهداشت این ناحیه به عهده دارد. زبان، ماهیچه‌ای بزرگ و قدرتمند است که در بلع غذا، تامین حس چشایی و صحبت کردن نقش دارد.

پرزهای چشایی، مانند سنگفرش‌ سطح زبان را پوشانده‌اند و در زمینه درک طعم غذا و هضم اولیه آن از اهمیت بالایی برخوردارند. اما نکته‌ای که از دید ما مخفی می‌ماند، این است که در تمام این مراحل، مقداری از مواد غذایی مابین این پرزها باقی می‌ماند و می‌تواند سلامت دهان و دندان را به خطر بیندازد.

برای از بین بردن این بقایا، بهتر است بعد از هربار مسواک زدن، از زبان شوی استفاده نمایید. 

4. استفاده از دهان شویه 

خرید دهان شویه، به صورت اختصاصی برای حفظ بهداشت محیط دهان تولید و عرضه می‌شود و انواع مختلفی دارد که می‌توانید با توجه به هدف درمانی و نیازهای دهان و دندان خود آنها را تهیه نمایید:

• دهان شویه حاوی فلوراید: این محصول، درصد به خصوصی از سدیم فلوراید را در فرمولاسیون خود جای داده است و از دندان‌ها در برابر پوسیدگی محافظت می‌کند.
• دهان شویه خوشبو کننده: برخی از افراد علی‌رغم رعایت اهمیت بهداشت دهان و دندان خود، با معضل بوی بد دهان مواجه هستند. استفاده از دهانشویه‌های خوشبو کننده این مشکل را تا حدودی حل می‌کند.
• دهان شویه سفید کننده: اگر احساس می‌کنید دندان‌هایتان زردتر از حالت معمول به نظر می‌رسند، می‌توانید از دهان شویه سفید کننده برای از بین بردن زردی آنها کمک بگیرید.

این محصولات، همچنین در انواع بدون الکل و با الکل در دسترس است و انتخاب هریک از آنها به سلیقه شخصی و نیاز دندان‌هایتان بستگی دارد.

همچنین، دستور و مدت زمان استفاده از دهان شویه‌ها اغلب روی بطری این محصول درج می‌شود. مطابق با مدت زمان گفته شده در راهنمای محصول، حجم معینی از دهانشویه را در دهان خود غرغره کنید و نهایتا آن را دور بریزید و قورت ندهید.

اجرای تمام این مراحل برای حفظ بهداشت دهان و دندان در طول روز، وقت زیادی نمی‌گیرد و بیش از 10 دقیقه طول نمی‌کشد. اما همین چند دقیقه، سلامت کلی دهان و دندان را تضمین می‌نماید و از ابتلا به بیماری‌های مرتبط و داخلی نیز جلوگیری می‌کند.

سخن آخر

اهمیت بهداشت دهان و دندان نه تنها برای حفظ زیبایی و جذابیت لبخند اهمیت دارد، بلکه نقش حیاتی در سلامت کلی بدن ایفا می‌کند. عدم توجه به مراقبت‌های دهانی می‌تواند به مشکلات جدی و پرهزینه‌ای منجر شود که بر کیفیت زندگی تأثیر منفی می‌گذارد.

با رعایت روتین دهان و دندان ساده مانند مسواک زدن، استفاده از نخ دندان، و مراجعه منظم به دندان‌پزشک، می‌توان از بسیاری از بیماری‌های دهان و دندان جلوگیری کرد و به سلامت کلی بدن کمک کرد. روتین مراقبت از دندان‌ ها نه تنها یک مسئولیت فردی است، بلکه سرمایه‌گذاری در سلامت آینده‌ی خود و خانواده‌تان محسوب می‌شود.