خال‌ها را کی جدی بگیریم؟ (راهنمای تشخیص خال با علائم پیش سرطانی)

این روزها با توجه به شرایط زیست محیطی مانند از بین رفتن لایه اوزون، افزایش آلاینده‌های شیمیایی، آلودگی هوا و .... سرطان پوست در بازه‌های سنی مختلف، شیوع روز افزون پیدا کرده است. اما برای مبارزه با شیوع سرطان پوست و جلوگیری از پیشرفت آن، رسانه‌های دنیای پزشکی سعی در نشر آگاهی در میان اقشار مختلف جامعه دارند. آشنایی با انواع خال و شناخت خال‌های سرطانی نیز، یکی از مهم‌ترین زمینه‌های اطلاع رسانی در این موضوع به حساب می‌آیند.

در واقع، شناخت و تشخیص به موقع خال‌های سرطانی، به عنوان راه نجات سرطان و مشکلات پوستی شناخته می‌شوند. با این تفاسیر، توصیه می‌شود چکاپ پوست و بررسی خال‌های بدن خود را جدی بگیرید و به صورت دوره‌ای به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

خال چیست و چگونه به وجود می‌آید؟

برای اینکه بدانید ماهیت اصلی خال‌ها چیست، لازم است با ملانوم و ملانوسیت‌ها آشنا شوید. ملانوم‌ها رنگدانه‌های طبیعی پوست ما هستند که توسط سلول‌هایی به نام ملانوسیت‌ تولید می‌شوند. ملانوسیت‌ها، به صورت پراکنده بین سایر سلول‌های پوستی قرار می‌گیرند و وظیفه آنها، تولید و انتقال رنگدانه‌ها ملانین است.

هنگامی که ملانوسیت‌ها به جای پخش شدن بین دیگر سلول‌های پوستی، به صورت گروهی یا خوشه‌ای تجمع کنند، توده‌های ریز و درشت تیره رنگی ایجاد می‌نمایند که خال نامیده می‌شوند. دقیقا مشخص نیست که بدن ما چرا و چگونه خال تولید می‌کند. اما متخصصان و پژوهشگران بر این باورند که فاکتورهای ژنتیکی و محرک‌های محیطی مانند نور آفتاب، می‌توانند تولید خال‌های پوستی را تحریک نمایند.

خال سرطانی چیست؟

خال‌های معمولی، پیش از رسیدن به سن 40 سالگی تشکیل می‌شوند و از نظر رنگ و ظاهر، تا حدودی به هم شبیه هستند. این نوع خال، به کندی رشد می‌کند و دچار تغییر شکل و رنگ نمی‌شود. اما خال‌های سرطانی در ملانوم، به طور غیر طبیعی رشد می‌کنند و با دیگر خال‌های بدن متفاوت هستند.

چه چیزی باعث سرطانی شدن خال‌ها می‌شود؟

به وجود آمدن خال‌های سرطانی و ابتلا به ملانوم، اغلب به دلیل جهش‌های ژنتیکی و آسیب DNA سلول‌های ملانوسیتی رخ می‌دهد. این دست آسیب‌ها، باعث رشد غیر قابل کنترل و افزایش تکثیر سلول‌های ملانوسیت می‌شود؛ در نظر داشته باشید که تغییرات ژنتیکی و سرطانی می‌توانند منشا داخلی یا محیطی داشته باشند.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟

درصد احتمال ایجاد خال‌های سرطانی در افراد مختلف متفاوت است. اما برخی از فاکتورها که ممکن است احتمال ایجاد آنها را افزایش دهند عبارتند از:

• پوست روشن

هرچه پوست شما سفیدتر یا روشن‌تر باشد، به این معنی است که پوستتان مقدار ملانین کمتری تولید می‌کند. این امر، باعث کاهش توان محافظتی پوست و افزایش آسیب پذیری آن در برابر اشعه ماورا بنفش آفتاب می‌شود. به همین خاطر است که پژوهشگران معتقدند، افرادی که پوست روشنی دارند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به سرطان پوست و ایجاد خال‌های سرطانی قرار می‌گیرند.

• سابقه آفتاب سوختگی

تجربه آفتاب سوختگی‌های شدید به همراه تاول‌های پوستی، خطر ابتلا به ملانوم را افزایش می‌دهد.

• قرار گرفتن در معرض اشعه ماورا بنفش

آفتاب گرفتن غیر اصولی و قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه UV ساطع شده از خورشید، لامپ یا تخت برنزه کننده و ... می‌تواند باعث ایجاد خال‌های سرطانی شود.

• شرایط جغرافیایی

تابش پرتوهای آفتاب در نزدیکی خط استوا، مستقیم و شدیدتر از سایر مناطق است. به همین خاطر، افرادی که در این مناطق زندگی می‌کنند بیش از دیگران در معرض اشعه UV آفتاب قرار می‌گیرند. زندگی در ارتفاعات و مناطق کوهستانی نیز، شرایط مشابهی را برای ساکنین رقم می‌زند. اگر شما هم در چنین مناطقی زندگی می‌کنید، بهتر است بیش از پیش مراقب سلامت پوست خود باشید.

• داشتن خال‌های زیاد

وجود بیش از 50 خال معمولی در بدن، نشان دهنده افزایش احتمال ایجاد خال سرطانی است. همچنین وجود خال‌های دیسپلاستیک نیز می‌توانند زمینه بروز خال‌های سرطانی را فراهم نمایند. این خال‌ها، اغلب اندازه بزرگتری نسبت به خال معمولی دارند و برجسته‌تر هستند. خال‌های دیسپلاستیک در برخی شرایط با توجه به ویژگی‌های ظاهری خود، به عنوان خال گوشتی سرطانی نیز شناخته می‌شوند.

• سابقه خانوادگی

سابقه خانوادگی یا همان پیشینه ژنتیکی افراد، یکی از عوامل اصلی ابتلا به ملانوم و خال‌های سرطانی است.  چنانچه پیش از این، یکی از بستگان درجه 1 (پدر، مادر، خواهر، برادر، فرزند) شما به ملانوم مبتلا شده، بهتر است برای چکاپ پوست و اطمینان از سلامت خود به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

• ضعف سیستم ایمنی

ضعف طولانی مدت سیستم ایمنی، باعث افزایش احتمال ابتلا به ملانوم و سایر سرطان‌های پوستی می‌شود. این مشکل بیشتر در افرادی که از داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی استفاده می‌کنند دیده می‌شود.

اهمیت تشخیص خال‌های سرطانی

ملانوم، یکی از انواع سرطان‌های پوست است و خال‌های سرطانی، شایع‌ترین علامت این بیماری به شمار می‌روند. خال‌های سرطانی می‌توانند خال‌های کاملا جدید یا قدیمی باشند که دستخوش تغییر شده‌اند.

ملانوم، شایع‌ترین شکل سرطان پوست نیست، اما اغلب جدی‌ترین نوع آن است. چرا که این نوع سرطان، سرعت پیشرفت بسیار بالایی دارد و می‌تواند در مدت کوتاهی، به تمام نقاط پوست گسترش یابد.
با این حال، تشخیص زودهنگام و اقدامات سریع درمانی، می‌تواند به طور قابل توجهی به درمان و کنترل این نوع سرطان کمک کند. مهم‌ترین گام برای تشخیص سریع ملانوم، توجه به علائم ظاهری آن است. از آنجایی که خال‌های سرطانی، یکی از بارزترین علامت‌های ملانوم به حساب می‌آیند، چک کردن پوست و خال‌های بدن، می‌تواند در تشخیص علائم این بیماری کمک کننده باشد.

راهنمای تشخیص خال سرطانی

هنگامی که از خال‌های سرطانی حرف می‌زنیم، بیشتر افراد با وسواس فکری مواجه می‌شوند. اما در همین ابتدای کار، لازم است بدانید که همه خال‌ها سرطانی و خطرناک نیستند.
حتی اگر متوجه مورد مشکوکی شده‌اید، بهتر است آرامش خودتان را حفظ کنید و با بررسی دقیق خال‌ها، به نتیجه منطقی برسید و در صورت نیاز به پزشک متخصص مراجعه کنید.

پیش آگهی خال‌های سرطانی

تشخیص خال سرطانی در مراحل اولیه ملانوم می‌تواند کار دشواری باشد. به همین خاطر، باید به صورت مرتب و ماهانه پوست خود را از نظر هرگونه تغییر رنگ و ایجاد خال جدید بررسی نمایید.
آگاهی از برخی علائم اولیه خال‌های سرطانی، می‌تواند پیش آگهی خوبی برای تشخیص به موقع آنها در اختیارتان قرار دهد:

• ابتدا به این نکته توجه داشته باشید که حدود 20 تا 30 درصد ملانوم‌ها، از تغییر شکل و سرطانی شدن خال‌های قدیمی به وجود می‌آیند. پس بررسی خال‌های قدیمی خود را فراموش نکنید.
• خال‌های سرطانی جدید، می‌توانند در هر نقطه از بدن به وجود بیایند. اما اغلب در نقاطی دیده می‌شوند که بیشتر در معرض اشعه ماورا بنفش آفتاب قرار می‌گیرند. این نقاط شامل: پشت کمر، دست‌ها، بازوها و صورت هستند. بهتر است این نقاط حساس را دقیق‌تر بررسی نمایید.

• گاهی اوقات، این خال‌ها لمس دردناکی دارند و به مدت طولانی خوب نمی‌شوند.
• خال‌های سرطانی ممکن است با خارش شدید و خونریزی همراه باشند.
• ظاهر براق، مومی و رنگ پریده از ویژگی‌های اصلی خال‌های سرطانی است.

این خال‌ها در مراحل ابتدایی ممکن است به شکل تغییر رنگ خفیف پوست به وجود بیایند و بعد از مدتی به خال سرطانی تبدیل شوند.

• توده‌های سفت و قرمز که پوسته پوسته به نظر می‌رسند و گاهی دچار خونریزی می‌شوند. این نوع خال، در ملانوم آملانوتیک( نوع نادری از سرطان پوست) بسیار شایع و نگران کننده است. اما اغلب به دلیل کمبود رنگدانه، نادیده گرفته می‌شود.
• نقاط صاف و قرمز روی پوست، که سطحی خشک، خشن یا پوسته پوسته دارند.
• لکه یا رگه‌های قهوه‌ای و سیاه که زیر ناخن دست و پا ایجاد می‌شوند. البته در این مورد، دقت داشته باشید که این لک های پوستی  در اثر ضربه قبلی به وجود نیامده باشند.

ویژگی‌های اصلی خال سرطانی

خال‌های سرطانی، هنگامی که از فاز اولیه عبور می‌کنند ویژگی‌های مشخصی دارند و به راحتی قابل تشخیص هستند. برای بررسی بالقوه سلول‌های سرطانی، می‌توانید 5 ویژگی اساسی را مد نظر قرار دهید. این ویژگی‌ها در اصطلاح تخصصی، به عنوان قانون ABCDE شناخته می‌شوند و عبارتند از:

عدم تقارن A (Asymmetry)

بیش از نیمی از خال‌های سرطانی، ظاهری نامتقارن دارند. به این معنی که اگر با خط فرضی آنها را به دو نیم تقسیم کنید، شکل و حاشیه هر دو طرف متفاوت است.

حاشیه‌های نامنظم B (Border)

در بیشتر موارد، خال‌های سرطانی حاشیه نامنظمی دارند. یعنی به جای لبه‌های صاف و هموار، ناهموار، بریده بریده یا تار هستند.

رنگ‌های غیر معمول C (Color)

رنگدانه‌های غیر معمول و ناهموار، یکی دیگر از مشخصه‌های بارز خال‌های سرطانی است. این خال‌ها ممکن است دارای سایه‌ها و رنگ‌های ناهموار سیاه، خرمایی یا قهوه‌ای باشند. همچنین در برخی موارد، نواحی سفید، آبی، خاکستری، قرمز یا صورتی در این خال‌ها قابل مشاهده است.

قطر خال D (Diameter)

خال‌های سرطانی می‌توانند از نظر اندازه تغییر کنند و به مرور زمان بزرگتر شوند. قطر این خال‌ها اغلب بیشتر از 6 میلی متر است.

تغییر شکل E (Evolution)

خال‌های سرطانی در طول هفته‌ها یا ماه‌ها، دستخوش برخی تغییرات رنگ، اندازه و ... می‌شوند. اگر متوجه تغییر شکل چشمگیری در ظاهر خال‌های معمولی بدن خود شدید، بهتر است در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

از قانون «جوجه اردک زشت» استفاده کنید

روش جوجه اردک زشت، راهکار بسیار راحتی است که می‌تواند به تشخیص خال‌های سرطانی کمک کند. این استراتژی بر این مفهوم متکی است که: هر خال سرطانی در مقایسه با دیگر خال‌های بدن یک فرد ظاهر متفاوتی دارد و مانند جوجه اردک زشت، بیشتر به چشم می‌آید.

پیشگیری از خال‌های سرطانی

حقیقت این است که هیچ راه مطمئن و تضمینی برای جلوگیری از ایجاد خال‌های سرطانی وجود ندارد. حتی برخی از فاکتورهای خطر مانند: سن، رنگ پوست و سابقه خانوادگی، ممکن است برخی افراد را بیشتر در معرض ابتلا قرار دهد.

با این حال، رعایت برخی از نکات ممکن است در پیشگیری از ایجاد خال‌های سرطانی موثر واقع شوند:

• از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه ماورا بنفش آفتاب خودداری نمایید.
• استفاده منظم و اصولی از ضد آفتاب‌ها را جدی بگیرید.
• قبل از بیرون رفتن در طول روز، با لباس‌های گشاد و بلند، پوستتان را بپوشانید.
• از برنزه کردن بدن خود با روش‌هایی مانند تخت برنزه، لامپ UV و ... اجتناب کنید.