علت تبخال لب و راه های درمان آن

چهار میلیارد نفر در سراسر جهان به ویروس تبخال آلوده هستند و در این میان ممکن است هرکدام از ما برای یکبار هم که شده آن را تجربه کرده‌ باشیم و در دوره درگیری با این زخم قطعا به دنبال راهی برای خلاصی و درمان آن بوده‌ایم. همانطور که می‌دانید تبخال‌ ها، خصوصا تبخال لب ظاهری بسیار ناخوشایند و دردناک دارد؛ اما در کنار همه اینها، خوب است بدانید تبخال‌ها معمولاً بی‌ضرر هستند و به‌خودی‌خود طی چند هفته برطرف می‌شوند.

علت تبخال لب چیست و چگونه به وجود می‌آید؟

تبخال لب، در واقع نوعی ضایعه عفونی است که بر اثر فعالیت ویروس HSV در بدن ایجاد می‌شود؛ این بیماری ویروسی انواع مختلفی دارد و می‌تواند در مناطق متفاوتی پدیدار شود. پاتوژنها (عوامل بیماری زا)، که بیشتر به نوع 1 (HSV1) و نوع 2 (HSV2) تقسیم می‌شوند، اغلب باعث ایجاد تبخال در دستگاه تناسلی و لب هستند.

نوع 1 عمدتاً باعث ایجاد تبخال در ناحیه لب می‌شود و نوع 2 دستگاه تناسلی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ویروس‌ها همچنین امکان دارد در حین انجام عمل جنسی از ناحیه تناسلی نیز به لب منتقل شوند.

تب‌خال می‌تواند ابتدا به صورت احساس سوزن سوزن شدن، خارش یا سوزش در ناحیه لب شما شروع شود. سپس به یک لکه قرمز کوچک و ملتهب تبدیل شده و یک برآمدگی تاول مانند تشکیل می‌دهد. این تاول در مرحله بعد احتمال دارد بترکد و مایع شفافی از آن خارج شود. بعد از این مرحله، پوسته‌های سختی بر روی آن تشکیل می‌شوند که حالتی مانند زخم روی لب شما ایجاد می‌کند. هنگامی که پوسته‌های زخم خشک شدند و ریختند، تقریباً به بهبودی کامل آن رسیده‌اید. هنگامی‌که به‌طور کامل بهبود یافتید، منطقه آسیب‌دیده به حالت عادی باز خواهد گشت.

نکته مهم در مورد بروز تبخال در افراد مختلف این است که برخی از افراد مکرراً تب‌خال می‌گیرند، و برخی دیگر هیچ‌گاه علامتی از خود نشان نمی‌دهند.

علائم تبخال لب

این مشکل ویروسی با علائم اولیه و ثانویه روی پوست ظاهر می‌شود.

علائم اولیه آن عبارتند از:

• تاول‌های حاوی مایع شفاف یا زرد رنگ که بیشتر دردناک است.
• قرمزی و تورم در ناحیه‌ مورد نظر
• درد، گزگز، سوزش یا خارش

علائم ثانویه نیز به این شکل نمایان می‌شوند: ویروس‌های تبخال در سلول‌های پوست تکثیر می‌شوند و بدین ترتیب آنها را از بین می‌برند. این اتفاق باعث آسیب جدی و گسترده بافت و تبدیل آن به زخم و تاول‌های کوچک می‌شود که می‌توانند به سرعت در تماس با هم باز شوند و گسترش یابند. مایع تاول حاوی مقدار زیادی از ویروس‌های تبخال است و بنابراین بسیار عفونی است.

اگر تاول‌ها بعد از گذشت یک یا دو روز به خودی خود باز شوند، زخمهای کوچک‌تری ایجاد ایجاد می‌شود که پس از گذشت چند روز مجدداً بسته و پوسته مانند می‌شوند. پس از این مرحله، تاول‌ها به صورت زخم درمی‌آیند. با گذشت 4 تا 6 روز، زخم‌ها، رو به بهبودی می‌روند و روی آنها مجددا پوست جدید تشکیل می شود.

دوره‌ تبخال لب و اقدامات لازم برای پیشگیری

تبخال معمولاً برای افراد مبتلا به دلیل تاثیر بسزای آن روی زیبایی ظاهری، بسیار مهم است. همچنین دردناک بودن آن ممکن است در بعضی افراد نیاز به درمان دارویی داشته باشد. البته بعد از حداکثر دو هفته از شروع علائم، تبخال لب بدون هیچ عارضه‌ای بهبود می یابد.

افراد درگیر تبخال اما باید تا حد امکان از استرس و اضطراب اجتناب کنند و از سیستم ایمنی بدن خود با داشتن یک رژیم غذایی سالم، خواب کافی و ورزش منظم حمایت کنند.

برای جلوگیری از انتقال ویروس تبخال از لب به قسمت‌های دیگر بدن مانند چشم‌ها، ناحیه آسیب دیده نباید لمس شود. هرگز تاول‌ها را دستکاری نکنید و سطح آنها را نخراشید و سعی در ترکاندن و سوراخ کردن تاول‎‌ها نداشته باشید، چرا که مایع داخل آن بسیار عفونی است و ممکن است با سرایت به قسمت‌های دیگر بدنتان باعث ایجاد عارضه جدی شود.

اگر به صورت غیر ارادی آن را لمس کردید، بلافاصله پس از آن دست‌هایتان را کاملاً بشویید تا از گسترش بیشتر لکه‌های تبخال کاسته شود.

آیا تبخال مسری است؟

متاسفانه باید گفت که بله! همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، علت تبخال لب، ویروس‌ها هستند. به همین دلیل باید بدانید که تماس پوستی با فرد مبتلا به تبخال، می‌تواند ویروس 1HSV یا همان ویروس عامل تبخال را به سادگی به اشخاص دیگر انتقال دهد. منظور از فرد مبتلا، فردی است که علائم تبخال در او ظاهر شده باشد.

ممکن است از طریق بوسیدن، لمس کردن انگشتان به دهان یا چشم خود به این ویروس آلوده شوید (مثلاً اگر انگشتان دست شما به ویروس از شخصی دیگر آلوده شده باشد). همچنین با استفاده از مشترک از وسایل آلوده مثل حوله و ... نیز ممکن است این ویروس به بدن شما سرایت کند.

هرچند ویروس تبخال در هوا معلق نیست، اما ثابت شده است که در سطوح سخت زنده می‌ماند. به همین دلیل توصیه می‌شود حتماً دستان خود را به خوبی و حداقل 20 ثانیه با صابون بشویید و در صورت لزوم از مایع یا ژل ضدعفونی‌کننده دست استفاده کنید.

از تماس نزدیک با کسانی که علائم معلومی از این ویروس را دارند اجتناب کنید. لمس نکردن دهان، چشم و بینی، همگی راه‌هایی است که می‌توانید از خود در برابر ابتلا به این ویروس و انتقال آن به دیگران محافظت کنید.

ناقلین ویروس تبخال

ویروس HSV که عامل تبخال است، تا پایان عمر در بدن باقی می‌ماند و گاهی اوقات مجددا عود می‌کند. ولی ممکن است علائم تبخال در بعضی افراد ناقل، هیچگاه ظاهر نشود. بسیاری از افراد، ناقل ویروس HSV هستند اما تاکنون ویروس به صورت فعال در بدنشان ظاهر نشده و هیچ تبخالی را مشاهده نکرده‌اند. کودکان نیز معمولا بر اثر تماس پوستی با فرد مبتلا به تبخال، به این ویروس مبتلا می‌شوند.

راه‌های انتقال تبخال لب

• استفاده از ظرف و وسایل مشترک با فرد بیمار

ویروس تبخال ممکن است بصورت غیر مستقیم نیز از طریق اشیاء آلوده منتقل شوند. عینک، تلفن همراه، دستمال، حوله، کارد و چنگال نیز می‌توانند علت تبخال لب باشند. انتقال یابد. دقت داشته باشید که این ویروس می‌تواند تا دو روز خارج از بدن موجود زنده، به حیات خود ادامه دهد.

• تماس فیزیکی و پوستی

ویروس‌ها همچنین می‌توانند مانند قطراتی ریز در مسافت‌های کوتاه از طریق هوا، هنگام عطسه یا صحبت کردن منتقل شوند. انتقال ویروس تبخال به ویژه در کودکان بسیار شایع است زیرا غالباً با دست هایشان دهان خود را لمس کرده و تماس فیزیکی نزدیکی با یکدیگر دارند. بنابراین ویروس به سرعت از دست یک کودک به دهان کودک دیگر منتقل می شود. مراقب حضور بچه ها در فضاهایی مانند مهدهای کودک و مدرسه باشید.

• بوسیدن

انتقال تبخال لب معمولاً از طریق عفونت اسمیر، یعنی با انتقال مستقیم ویروس‌ها از یک شخص به فرد دیگر انجام می‌شود. در تبخال ناشی از سرماخوردگی، ویروس به طور مستقیم در ناحیه آلوده قرار دارد و در بزاق نیز پخش می‌شود. بنابراین بزاق آلوده منبع اصلی ایجاد این نوع تبخال است. بوسه در این زمان خطر انتقال این ویروس را بسیار افزایش می دهد.

کاپ قاعدگی

چرا تبخال مجددا به وجود می‌آید؟

ویروس های تبخال می‌توانند در هر زمان از حالت خفته خود بیدار شده و باعث شیوع دور جدیدی از زخم ها شوند. به این مورد فعال سازی مجدد گفته می‌شود و معمولاً در هنگام ضعف سیستم ایمنی اتفاق می‌افتد. تعداد دفعات فعال سازی مجدد تا حد زیادی از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

در طی عفونت اولیه، ویروس ها از طریق کوچکترین ترک های پوستی و غشاهای مخاطی وارد بدن می شوند و در ابتدا روی سلول‌های سطح پوست تکثیر می‌شوند.بهتر است بدانید حتی پس از بهبودی این علائم، ویروس تبخال یک عمر در بدن باقی می‌ماند.

چنین تضعیفی در سیستم ایمنی بدن می‌تواند دلایل مختلفی از عفونت سرماخوردگی تا آنفولانزا داشته باشد. تبخال لب اغلب در موارد تب بروز می‌کند و به همین دلیل این تاول‌ها، تبخال نامیده می‌شوند.

استرس روحی یا جسمی نیز می‌تواند باعث فعال شدن مجدد تبخال در بدن شود که در ادامه بیشتر درباره‌ی آن صحبت خواهیم کرد. اغلب تبخال لب پس از فشارهای شدید جسمی و روحی رخ می دهد. از عوامل خارجی ایجاد تب خال، آسیب پوستی به دلیل افزایش اشعه UV است. بعد از مراجعه به دندانپزشک نیز ممکن است تبخال ها مجددا ایجاد شوند، زیرا لب‌ها در طول درمان فشرده می‌شوند.

برخی از داروهای خاص و همچنین بیماری‌هایی که با نقص ایمنی عمومی بدن همراه هستند نیز توانایی فعالسازی ویروس و عود مجدد تبخال را دارند. تغییر در هورمون‌ها، به عنوان مثال در دوران قاعدگی یا بارداری نیز علت تبخال لب هستند.

چرا لب‌ها بیشتر در معرض بروز تبخال هستند؟

از جمله دلایلی که لب بیشتر در معرض خطر ابتلا و حمله‌ی ویروس تبخال قرار می‌گیرد، این است که چگالی الیاف عصبی حسی موجود در اطراف لب که در طی آن ویروس‌ها می‌توانند حرکت کنند، در این نقطه زیاد است. از طرف دیگر، پوست در منطقه بین لب و صورت بسیار حساس است و در واقع سلولهای عصبی بیشتری در این ناحیه فعال هستند.

تبخال لب معمولاً در گوشه‌ی دهان شکل می‌گیرد. زیرا پوست این ناحیه در معرض تنش مکانیکی بسیار بالایی قرار دارد و به راحتی در هنگام سرماخوردگی و دمای پایین به سادگی دچار پارگی بافت می شود.

محرک‌ها و عوامل علت تبخال لب:

• خستگی

احساس خستگی و بی‌رمق شدن می‌تواند شما را در برابر تب‌خال آسیب‌پذیرتر کند. پایین بودن ذخیره‌ انرژی به سیستم ایمنی بدن را فشار می‌آورد و مقاومت بدن شما را در مقابل ویروس‌ها از جمله ویروس تب‌خال ضعیف‌تر می‌کند. استراحت خوب و کافی برای کمک به بدن شما در مقابله با ویروس و جلوگیری از ایجاد علائم به شکل تاول، حائز اهمیت است.

کانسیلر

• هوای سرد

هوای سرد هم می‌تواند علت تب‌خال لب باشد. تغییرات دما و رطوبت هوا می‌توانند نقش بسزایی در توانایی بدن شما در جلوگیری از ویروس در ایجاد و تولید تاول‌ها داشته باشد. هوای خشک و سرد زمستان و همچنین باد، باعث خشکی لب‌های شما می‌شود و آن‌ها را در برابر بروز تاول آسیب‌پذیرتر می‌کنند. خصوصا اگر عادت به دویدن یا کوهنوردی در هوای سرد دارید این موارد را جدی تر رعایت کنید.

برای جلوگیری از تبخال لب چند راهکار موثر به شما پیشنهاد می‌کنیم :

• مواظب لب‌های خود باشید و از انواع بالم لب و کرم‌های حفاظتی استفاده کنید.
• صورت خود را در برابر سرما، باد و آفتاب محافظت کنید.
• لباس گرم بپوشید.
• مایعات فراوان بنوشید تا بدنتان آب کافی داشته باشد.

• نور آفتاب

قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید، به همراه سرماخوردگی و خستگی مفرط، یکی از سه عامل مهم ابتلا به تب‌خال هستند که شما را در برابر این ویروس ضعیف کرده و امکان ابتلا به این بیماری را در شما افزایش خواهد داد. چند روش آسان برای محافظت از خود در برابر نور شدید آفتاب وجود دارد:

• ضد آفتاب و بالم لب مخصوص همراه داشته باشید.
• از یک کلاه لبه‌دار (با لبه‌های پهن) استفاده کنید.
• تا حد امکان سعی کنید در سایه بمانید

• تغییرات هورمونی

بالا و پایین شدن سطح هورمون‌ها در طی چرخه طبیعی قاعدگی نیز می‌تواند علت تب‌خال لب باشد. تب‌خال اغلب اوقات درست قبل یا در طول دوره‌ی قاعدگی، در نتیجه‌ی تغییرات هورمونی، پدیدار می‌شود. برخی از خانم‌ها همچنین در دوران بارداری نیز این عارضه دردناک را تجربه می‌کنند.

راهکارهای درمان تبخال لب

همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، تب‌خالها معمولاً طی 7 تا 10 روز بدون درمان از بین می‌روند. البته کرم‌ها و پمادهای ضد ویروسی نیز در داروخانه‌ها بدون نسخه در دسترس هستند. در صورت استفاده صحیح، این دارو‌ها می‌توانند به شما در کاهش علائم و سرعت بخشیدن به زمان بهبودی کمک کنند.

برای موثر بودن این درمان‌ها، انواع پمادهای ضد تبخال باید به‌ محض ظاهر شدن اولین علائم درد استعمال شوند؛ یعنی وقتی احساس سوزن سوزن شدن، خارش یا سوزش در اطراف دهان داشتید. تجربه نشان داده است بعد از این دوره اولیه، بعید است که استفاده از کرم ضد ویروس تاثیر زیادی در پیشگیری داشته باشد.

پچ یا چسب تب‌خال نیز موجود است که حاوی ژل هیدروکلوئید می‌باشد که یک درمان موثر برای زخم‌های پوستی است. درحالی‌که تب‌خال روند بهبودی را می‌گذراند، می‌توانید این پچ ها را بر روی تب‌خال قرار دهید. برای موارد شدید، ممکن است قرص‌های ضد ویروس توسط پزشک تجویز شود.

راهکارهای خود مراقبتی در دوران نقاهت تبخال لب

• کرم‌ها و پمادها را باید به‌ آرامی روی تب‌خال بزنید، نه اینکه روی محل بمالید. گوش پاکن بهترین وسیله برای استفاده داروهای تبخال است.
• اگر درد دارید، می‌توانید استامینوفن مصرف کنید یا از پزشک خود در خصوص استفاده از داروهای مسکن سوال کنید.
• در صورت عفونت کردن تب‌خال، ممکن است به داروهای آنتی‌بیوتیک نیاز باشد.
• یخ می‌تواند تسکین‌دهنده باشد. یخ قالبی را در پارچه نازکی بپیچید و روی تبخال بگذارید.
• اگر مسواک زدن دندان‌ها برایتان خیلی دردناک است، به‌جای آن از دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده استفاده کنید.
• در صورتیکه تب‌خال اطراف دهان وجود دارد، سعی کنید غذاهای نرم بخورید، اما ازمصرف هرگونه خوراکی‌های شور یا اسیدی مانند گریپ فروت یا لیمو که باعث تحریک تب‌خال می‌شود،پرهیز کنید.
• از تماس نزدیک با نوزادان و اطفال خودداری کنید.
• سعی کنید به ناحیه تب‌خال زده زبان نزنید، ضربه نزنید یا پوست آن را نکنید.
• محل تب‌خال را خشک و تمیز نگه دارید.
•   چنانچه تب‌خالتان دردناک یا خشک باشد، بالم لب که شامل ژل‌های نفتی مانند وازلین می‌باشد، می‌تواند تا حدی به شما کمک کند. همچنین در مرحله پوسته ریزی تبخال،برای جلوگیری از ترک خوردن آن مفید است.